Διαδικτυακή συζήτηση μαθητών / μαθητριών και εκπαιδευτικών γυμνασίων και λυκείων με θέμα "Εξ αποστάσεως εκπαίδευση; Τι νομίζουμε και πώς νοιώθουμε για αυτήν;" διοργάνωσε η Πρωτοβουλία για το Άρθρο 12, σε συνεργασία με το Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση, την Κυριακή 17.5.2020. Στον διάλογο συμμετείχαν 90 άτομα: 41 μαθητές - μαθήτριες, 31 εκπαιδευτικοί, και μέλη της ΠΡΩΤΑ.12 και των Ομάδων Φρεσκάδας της στη Θεσσαλονίκη και στην Αθήνα. Ενδιαφέρον στοιχείο ήταν η συμμετοχή εφήβων και ενηλίκων από διάφορες περιοχές της Ελλάδας: Αττική, Θεσσαλονίκη, Κομοτηνή, Διδυμότειχο, Δράμα, Κοζάνη, Φλώρινα, Ιωάννινα, Κέρκυρα, Καρδίτσα, Πάτρα, Κόρινθο, Καλαμάτα, Λέσβο και Χίο.
Οδηγό και έναυσμα για τη συζήτηση αποτέλεσαν τα αποτελέσματα της διαδικτυακής έρευνας που πραγματοποιήθηκε μεταξύ 28 Απριλίου και 10 Μαίου.
Η συζήτηση είχε τρία μέρη. Στο πρώτο, 6 μαθητές και μαθήτριες γυμνασίων και λυκείων και 2 εκπαιδευτικοί, με τη βοήθεια της Μαρίας Ζωγραφάκη, συντονίστριας εκπαιδευτικού έργου Αν.Μακεδονίας και Θράκης, παρουσίασαν σκέψεις και συναισθήματα από την εμπειρία τους των τελευταίων δύο μηνών σχετικά με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Ακολούθησε χωρισμός σε 10 ομάδες στις οποίες ανταλλάχθηκαν εμπειρίες και απόψεις. Στο τρίτο μέρος παρουσιάστηκαν επιγραμματικά όσα συζητήθηκαν στις ομάδες και έγιναν τοποθετήσεις και διάλογος. Ο χρόνος φάνηκε λίγος, αλλά η αίσθηση από τη συμμετοχή σε αυτή την κουβέντα ήταν εξαιρετική, όπως φάνηκε και στις απαντήσεις των ερωτηματολογίων αξιολόγησης.
Συνοψίζοντας τις σημαντικότερες διαπιστώσεις της συζήτησης, μπορούμε να πούμε ότι:
- Οι μαθητές και μαθήτριες που συμμετείχαν εμφανίστηκαν αρκετά εξοικειωμένοι με την εξ αποστάσεως εκπαίδευση και τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Επεσήμαναν ότι μετά την αρχική αμηχανία και τα πρώτα τεχνικά προβλήματα, ακολούθησε προσαρμογή, πιο ένθερμη συμμετοχή και ενθουσιασμός, ωστόσο σταδιακά άρχισε να παρουσιάζεται κάποια κόπωση και διαρροή μαθητών, που σε κάποια σχολεία / μαθήματα ήταν μικρή και σε άλλα μεγάλη ως πολύ μεγάλη, ιδίως στα λύκεια.
- Τα παιδιά ανέφεραν ότι εκτίμησαν πολύ τις περιπτώσεις που το μάθημα μπορούσε να γίνεται διαδραστικά, να θέτουν ερωτήσεις και να επικοινωνούν μεταξύ τους, σε αντίθεση με κάποια μαθήματα που γίνονταν χωρίς την κατάλληλη ετοιμασία και διάδραση. Η διαπροσωπική επικοινωνία θεωρήθηκε κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχία των διαδικτυακών μαθημάτων.
- Η διαδικασία στην οποία κλήθηκαν εξ ανάγκης τα παιδιά να συμμετάσχουν, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως ειπώθηκε, τα οδήγησε στο "να χτίσουν αντανακλαστικά και να επενδύσουν σε ικανότητες που δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι έχουν".
- Η αμεσότητα και η ευελιξία της εξ αποστάσεως επέτρεψαν σε περισσότερα παιδιά να συμμετέχουν πιο ελεύθερα και να αναπτύξουν την ευρηματικότητά τους, συχνά μάλιστα χωρίς χρονικούς περιορισμούς και έδωσε τη δυνατότητα ακόμη και σε πιο αδύνατους και άτολμους μαθητές να κάνουν περισσότερες ερωτήσεις.
- Ο μη υποχρεωτικός χαρακτήρας έδινε την αίσθηση της άνεσης στα παιδιά, αλλά και επέτρεψε σε αρκετά να απέχουν, επειδή δεν είχαν τα τεχνικά μέσα, δεν ενδιαφέρονταν ή προτίμησαν τα φροντιστήρια, πολλά από τα οποία μετέφεραν μαθήματά τους στην πρωινή ζώνη, και τελικά λειτούργησαν ανταγωνιστικά προς το σχολείο.
- Όλοι και όλες εξέφρασαν την μεγάλη προσμονή τους να ξαναβρεθούν στο χώρο του σχολείου, να συναντήσουν από κοντά τους φίλους / τις φίλες τους και να πάρουν μέρος σε ζωντανά μαθήματα, με διαδραστικό τρόπο και άμεση επικοινωνία.
- Οι εκπαιδευτικοί εμφανίστηκαν περισσότερο προβληματισμένοι για την εφαρμογή της εξ αποστάσεως, για την οποία κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες, και ανέφεραν ότι η δια ζώσης διαδικασία μάθησης είναι αναντικατάστατη και μπορεί να καλύπτει σφαιρικότερα τις ανάγκες όλων των μαθητών τους. Επεσήμαναν βέβαια ότι τα εργαλεία της εξ αποστάσεως μπορούν να αξιοποιηθούν και στο μέλλον, υπό την προϋπόθεση ότι θα εξασφαλιστεί η ίση πρόσβαση σε όλα τα παιδιά, με διανομή υπολογιστών / τάμπλετ σε όσα δεν διαθέτουν.
- Τα παιδιά έδειξαν μεγάλη ευαισθησία για τους συμμαθητές / τις συμμαθήτριες τους που δυσκολεύτηκαν, είτε επειδή δεν είχαν τα κατάλληλα μέσα ή πρόσβαση στο διαδίκτυο, ή γιατί είχαν γλωσσικά ή άλλα εμπόδια για να συμμετέχουν στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Μάλιστα, μαθητής πρόσφυγας ανέφερε ότι τον πρώτο καιρό απείχε και μετά άρχισε να παρακολουθεί τα μαθήματα, ύστερα από κάλεσμα και φιλικές ενέργειες των συμμαθητών του. Αναφορά έγινε και στα προβλήματα των παιδιών με αναπηρίες, αλλά δυστυχώς η φωνή τους δεν εκπροσωπήθηκε στη συζήτηση αυτή.
- Το θέμα της χρήσης των καμερών στις τάξεις για να παρακολουθούν από το σπίτι το μάθημα όσα παιδιά δεν μπορούν να προσέλθουν στο σχολείο ήταν ένα από αυτά που συζητήθηκαν στις μικρές ομάδες και στην ολομέλεια, αναδεικνύοντας το ενδιαφέρον των παιδιών για τους συμμαθητές τους που αδυνατούν να βρίσκονται κοντά τους, αλλά και την επιθυμία τους να διαφυλαχθεί η διαδικασία και η ενέργεια του μαθήματος στην τάξη από τρίτους πιθανούς παρατηρητές.
- Γενικότερα οι μαθητές και οι μαθήτριες, ύστερα από την περίοδο της αναγκαστικής καραντίνας, περιμένουν την επόμενη μέρα κανονικότητας στο σχολείο με μεγάλη προσμονή, προτείνοντας να συνεχίσει να αξιοποιείται με κάποιους τρόπους η νέα τεχνολογία και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση, είτε πρόσθετα, με ανάρτηση ασκήσεων και εκπαιδευτικού υλικού στην ηλεκτρονική τάξη (e-class), αντί να δίνονται φωτοτυπίες -όπως ανέφεραν-, είτε για ανταλλαγές και συζητήσεις μεταξύ μαθητών / μαθητριών από διαφορετικά τμήματα, σχολεία και περιοχές.
Η διαδικτυακή συζήτηση είχε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς εκφράστηκαν διαφορετικές εμπειρίες, ιδέες και προσεγγίσεις με πολύ ζωντανό τρόπο από τους 41 μαθητές και μαθήτριες που πήραν μέρος (από τους/τις 53 που είχαν αρχικά δηλώσει συμμετοχή). Εντύπωση προκάλεσε ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιήθηκε η ανταλλαγή απόψεων και ο διάλογος μεταξύ των παιδιών. Βεβαια, η ομάδα των συμμετεχόντων δεν ήταν αντιπροσωπευτική του γενικού μαθητικού πληθυσμού, και, όπως ορθά επισημάνθηκε, ο διάλογος αυτός χρειάζεται να διαδοθεί περισσότερο σε όλα τα σχολεία.
Στο πλαίσιο της προσπάθειας να τηρηθεί μία αναλογία 2/1 ανηλίκων και ενηλίκων στη συζήτηση, δεν δόθηκε δυνατότητα σε 60 ακόμη εκπαιδευτικούς που έστειλαν αιτήσεις και εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους να πάρουν μέρος σε αυτήν. Επίσης για λόγους δεοντολογίας προστασίας των ανηλίκων δεν αναμεταδόθηκε δημόσια ούτε πρόκειται να δημοσιοποιηθεί το μαγνητοσκοπημένο υλικό.
Οι Ομάδες Φρεσκάδας Θεσσαλονίκης και Αθήνας θα συνεχίσουν να συμμετέχουν στην αξιοποίηση αυτού του υλικού και στον σχεδιασμό επόμενων δράσεων.